Przedszkole nr 3 w Wolsztynie

Ostatnia aktualizacja
24.04.2024 09:04

Osób online: 2

Emocje i motywacje

Emocje i motywacje, jak mogą przekładać się na nowoczesne zarządzanie oświatą? Spróbuję zagłębić się w ten problem i przedstawić go z mojego punktu widzenia. Dążymy dziś do ulepszania i modernizacji polskiej oświaty. Założenia reformy mówią o konkurencyjności w oświacie. śzkoły mają się udoskonalać pod każdym względem, wprowadzać nowe rozwiązania, być przyjazne dla uczniów i dawać lepsze przygotowanie do życia. Jak tworzyć nowoczesną dobrą szkołę i jakie czynniki wpływają na jej jakość?

Czynników tych jest wiele i począwszy od nauczycieli ich osobowości, kreatywności, poprzez nowoczesne programy, wyposażenie i całą politykę oświatową aż po Unię Europejską włącznie. Spośród wielu bardzo ważnych aspektów zainteresowało mnie tworzenie klimatu szkoły. Myślę, że jest to niezwykle ważki problem i jak okazało się na jednym z ćwiczeń, tworzenie dobrego klimatu w dużej mierze decyduje o osiąganiu sukcesu danej placówki. Atmosfera jaka jest w szkole zależy tylko i wyłącznie od ludzi, którzy ją tworzą. Będą to uczniowie, nauczyciele, rodzice i dyrektor jako koordynator całokształtu poczynań wszystkich tych jednostek. Uczestnicy życia szkolnego mają różne prawa i obowiązki, muszą też współdziałać ze sobą w celu realizacji wytyczonych zamierzeń. Każdy z nich pokonuje ciągle jakieś trudności, wykonuje zadania, odnosi sukcesy lub porażki. Towarzyszą temu różnego rodzaju zachowania. Uczeń chce lub nie chce uczyć się czegoś. Nauczyciel wykonuje swoje zadania mniej lub bardziej ciekawie dla ucznia, dokonuje jego oceny mniej lub bardziej sprawiedliwie, karze i nagradza. Ten z kolei reaguje na nie w swoisty dla siebie sposób. Nauczyciel oceniony jest przez dyrektora, który egzekwuje pewne poczynania,wszystkich oceniają rodzice i środowisko itd. Jest to suma ludzkich działań, wzajemnych oddziaływań i zależności, czyli cały ludzki potencjał. Ludzkie działanie jest niezwykle skomplikowanym mechanizmem, którym kierują emocje i motywacje. Nasze życie polega na ciągłym dokonywaniu wyborów. U podłoża większości decyzji zawsze leżą emocje, nawet jeśli decyzje i wybory wydają się obiektywne i emocjonalnie obojętne.

Emocje pozwalają nam regulować swoje stosunki z otoczeniem. Ważną rolę pośredniczącą w regulacji odgrywają procesy emocjonalne. Odzwierciedlają one stosunek człowieka do świata a jednocześnie są motorem ludzkiego działania i mają wpływ na poziom energii. Podstawową cechą emocji jest zmiana ogólnego pobudzania od stanu obojętności do ekstazy, szału, paniki i w drugą stronę do obniżania pobudzania po smutek, apatię aż do skrajnej relaksacji. Mówi się o zabarwieniu emocjonalnym:

dodatnim, które charakteryzuje rozkosz, przyjemność, zadowolenie i to wskazuje tendencje do podtrzymywania danej aktywności np. uczeń otrzymał dobry stopień z plastyki i wyraża chęć kontynuacji tej pracy;

ujemnym, które charakteryzuje cierpienie, przykrość, niezadowolenie i to wskazuje nam tendencje do przerwania aktywności, np. uczeń notorycznie otrzymuje złe oceny z jakiegoś przedmiotu, może to doprowadzić do zupełnego wycofania się, ucieczki z lekcji itp.

Emocje powstają pod wpływem bodźców. Na ogół bodźce bardzo silne i nagłe wywołują emocje ujemne - gniew, strach. Bodźce słabe wywołują emocje dodatnie. Źródłem emocji mogą też być oczekiwania co do zdarzeń oraz wyników własnej działalności, ściślej rzecz biorąc to rozbieżności między oczekiwaniem a rzeczywistością. Osiągnięcie oczekiwanego rezultatu wywołuje emocje dodatnie, nieosiągnięcie - ujemne. Cechy emocji dodatniej mogą być zawarte w tendencji motywacyjnej.

Motywacja - to słowo często używane przez nauczycieli, mówią oni, że dziecko ma lub nie ma motywacji do nauki! Co zatem oznacza motywacja? - To siła poruszająca do działania i ukierunkowująca je na określone cele. W motywacji występują takie zjawiska jak: chęć, zamiar, pragnienie, życzenie. T. Tomaszewski motywem nazywa "stan wewnętrznego napięcia". Zadania wynikają z konieczności zaspokajania jakieś potrzeby lub związane z określonymi potrzebami. Motywy mają wpływ na przebieg procesów poznawczych, a zwłaszcza na spostrzeganie, na przebieg procesów myślowych i pamięci. Motywacja podobnie jak emocje, może być dodatnią lub ujemną. Dodatnia występuje w momencie gdy jednostka pragnie coś osiągnąć. Ujemna - gdy trzeba czegoś uniknąć (niechęć, obawa). Osiąganie celu może być wynikiem działania kilku motywów np. pragnienie prestiżu - chęć dominowania - poczucie bezpieczeństwa - dążenie do sukcesu.

Sprawność działania człowieka zależy od siły motywacji lub jej natężenia. Osoba wykonująca pracę prostą, jak np. podlewanie kwiatów, wywiąże się z niej dobrze niezależnie od poziomu motywacji. Natomiast wzrost motywacji może wpłynąć na rezultaty pracy intelektualnej, osłabia ją i zmniejsza jej efekty. Nie przeszkadza natomiast w wykonywaniu prostych czynności. Jest to zależność, pomiędzy natężeniem motywacji, a sprawnością działania, która została ujęta poprzez Yerkesa i Dodsona:

W miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, po czym zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu motywacji sprawność jest niska.

W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność osiąga się przy wysokim poziomie motywacji a w rozwiązywaniu zadań trudnych przy niskim poziomie motywacji.

Pewien stopień trudności zadania, wymagający wysiłku nie przekraczającego możliwości ucvznia, zwiększa motywację pobudzającą go do działania. Przy dużych trudnościach uczeń może zahamować swoją działalność, bo czuje się zagrożony. Sytuacja taka wpływa na obniżenie motywacji do dalszej pracy.

Powyższe rozważania teoretyczne wskazują na to, iż emocje i motywacje mają ogromny wpływ na zachowanie człowieka. Nauczyciel musi doskonale znać psychologiczne mechanizmy zachowania człowieka. Wiedza ta jak również dokładna diagnoza każdego dziecka pozwala na dostosowanie zadań do jego możliwości. Zbyt trudne wymagania hamują rozwój a także przysparzają porażek co może spowodować złość, niechęć, frustrację aż do bardzo negatywnych zachowań ucznia. Należy dostarczą więcej bodźców dodatnich, które znacznie mocniej motywują do nauki i podejmowania działań. To od nauczyciela i jego pomysłowości, inwencji i kreatywności zależeć będzie w jaki sposób zmotywuje dziecko do nauki.

Podobnie jest w relacjach nauczyciel - dyrektor. Dobry menadżer nie traci czasu na rozstrząsanie niepowodzeń swoich podwładnych ale sam szuka w nich siły, którą inni przeoczyli oraz sposobów rozbudzenia talentów w grupie. Gdy ludzie wiedzą, że oczekuje się od nich rzeczy dobrych, na ogół starają się spełnić te oczekiwania. To wielka sztuka być "dobrym dyrektorem" człowiekiem, który potrafi zmotywować innych do działania stawiając im i sobie wysokie wymagania. Dostrzegać i doceniać wszystkie osiągnięcia, stwarzać atmosferę w której niepowodzenie nie oznacza przegranej a jedynie służy wyciąganiu wniosków do dalszego działania. Dyrektor powinien sam umieć jak najlepiej radzić sobie ze stresem i emocjami. Tajemnica sukcesu tkwi w umiejętności właściwego podejścia do niepowodzenia. W szkole nauczyciel powinien reprezentować silną osobowość. Silni ludzie to tacy, którzy przyznają się do błędów, śmieją się z nich i czerpią z nich naukę, w ten sposób stają się jeszcze silniejsi. Cechy takie są bardzo pożądane w obecnym trudnym czasie reform i transformacji. Często zmianom towarzyszy strach, niepewność, wycofywanie się a to niszczy szansę na lepszą przyszłość, na zbudowaniu innej - przyjaznej szkoły. Żeby wychować szczęśliwe dzieci trzeba samemu być szczęśliwym.

Ważne są też oczekiwania uczniów i rodziców wobec szkoły. Dyrektor i nauczyciele powinni je znać, powinna następować wymiana tych informacji i uzgadnianie pewnych stanowisk a nie stosowanie tylko roszczeń, wymagań czy też nie dopuszczania w ogóle do głosu rodziców czy uczniów. Porozumienie między tymi stronami jest bardzo ważne i nie jest łatwo je osiągnąć tak aby zaistniała pełna harmonia. Tu znowu ważny jest dyrektor jako osoba koordynująca działania wszystkich stron i oczywiście jego kunszt i sztuka negocjacji, porozumiewania się, prowadzenia budującego dialogu i panowania nad całą tą sytuacją.

Konflikty to kolejna kwestia, która ma miejsce w każdej placówce. Sztuką jest umieć je rozwiązywać i łagodzić, doprowadzać do kompromisu. Tu emocje odgrywają szczególną rolę a panowanie nad nimi daje gwarancję powodzenia w rozwiązywaniu sporów. Wszystkie te czynniki wpływają na tworzenie się klimatu placówki. Od tego jaka atmosfera w niej panuje, jak budowane są kontakty międzyludzkie w różnych relacjach, jak rozwiązywane są konflikty, to taki obraz szkoły jawi się; dobrej lub złej. Dobry klimat szkoły dobrze świadczy o ludziach którzy tam pracują. Uczeń będzie świetnie się czuł bo uzna się tam jego ludzkie prawa jakie dyktuje mu jego psychika, predyspozycje, możliwości lub ich brak. Przecież każdy człowiek ma prawo w swoisty dla siebie sposób przyjmować porażki i niepowodzenia i mają je uczniowie a także nauczyciele. Mądry nauczyciel uzna prawo ucznia do błędu i da mu szansę, możliwość pokazać że dużo potrafi - uczeń uwierzy we własne siły i sam zmotywuje się do pracy - osiągnie sukces. Sukces szkoły to osiągnięcia pojedynczych ludzi, którzy ją współtworzą.

Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu lecz umiejętności kierowania emocjami, jak twierdzi D. Goleman w swojej książce "Inteligencja emocjonalna". Poruszam ten aspekt na zakończenie moich rozważań gdyż uważam go za znaczący w wychowaniu obecnego pokolenia. W ostatnich kilku latach obserwujemy stały napływ doniesień świadczących o coraz większym niedostosowaniu emocjonalnym, depresji, lekkomyślności, szaleńczych zachowań aż do samobójstw i morderstw włącznie. Młodzi ludzie, często bardzo zdolni, uciekają w narkotyki kiedy nie radzą sobie ze swoimi problemami a obok nie ma "życzliwych dorosłych", którzy mogliby pomóc. Co można zmienić w naszych dzieciach aby lepiej im się wiodło w życiu? Co decyduje o tym, że bardzo dobrzy uczniowie załamują się przy pierwszych niepowodzeniach a osoby mierne, świetnie zaczynają sobie dawać radę w życiu? Daniel Goleman twierdzi, że wspomniane różnice są spowodowane poziomem zdolności określanych mianem inteligencji emocjonalnej do których należą: samokontrola, zapał, wytrwałość i zdolność motywacji.

Umiejętności te powinien posiadać każdy nauczyciel i dyrektor i powinni ich uczyć dzieci, dając im tym większą szansę wykorzystania potencjału intelektualnego. Jak widać emocje i motywacje to ogromna siła człowieka i trzeba umieć nad nią zapanować i wykorzystać jak najlepiej, podobnie jak kiedyś nasi przodkowie uczyli panować się nad żywiołami: ogniem, wodą i powietrzem.

opracowała: mgr Krystyna Kubaczyk

Bibliografia:

W. Dmochowski "Przewodnik po psychologii społecznej" Warszawa 1999r. PWN

D. Goleman "Inteligencja emocjonalna" Poznań 1997r. Media Rodzina of Poznań

A. Z. McGimis "Sztuka motywacji" Warszawa 1995r. PWN

M. Przetacznikowa G. Makiełło - Jarża "Podstawy psychologii ogólnej" Warszawa 1982r. WSiP

J. Strelan A. Jurkowski Z. Putkiewicz "Podstawy psychologii dla nauczycieli" Warszawa 1981r. PWN

T. Tomaszewski "Psychologia" Warszawa 1975r. PWN

Kliknij aby powiększyć