Przedszkole nr 3 w Wolsztynie

Ostatnia aktualizacja
24.04.2024 09:04

Osób online: 3

Projekt działań sprzyjających

W życiu kazdego człowieka niezależnie od jego wieku, okresu najwcześniejszego dzieciństwa do póżnej starości, emocje odgrywają ogromną rolę. Emocje określamy jako stosunek podmiotu do ludzi, zjawisk, rzeczy, a także do samego siebie. Jest to stan wewnętrzny człowieka. Stan ten możemy odkryć apelując do jednostki, która go przeżywa, albo też wnioskować o nim za pomocą obiektywnej analizy zachowania się tej jednostki.

To wszystko, co dzieje się dookoła nas, a także nasze własne postępowanie jest zabarwione określoną emocją. Znaczenie, jakie nadajemy otaczjącej nas rzeczywistości, bądź własnemu działaniu, zawiera także w sobie ocenę. To co przezywamy w zbliżeniu się do określonego zjawiska, człowieka bądź przedmiotu może być odbierane jako przyjemne, dające zadowolenie i satysfakcję (uczucia pozytywne), bądź jako odpychające, przykre (uczucia negatywne). Znak emocji dodatni lub ujemny jest elementem warunkującym częstość podejmowania określonego działania. Chętnie wykonujemy czynności, które wywołują uczucia przyjemne, częściej dążymy do zbliżenia z ludźmi, z którymi łączą nas uczucia przyjaźni, wspólnie przeżywanej radości. Staramy się natomiast unikać sytuacji wywołującej w nas przykre doznania, powodujące występowanie lęku czy gniewu.

Nie obiektywne cechy zjawisk, ale subiektywny ich odbiór warunkuje stosunek do nich: zbliżenie (uczucia pozytywne) lub unikanie (uczucia negatywne). To samo zjawisko może u jednych wywołać uczucia przykre, u innych łączyć się z doznaniami przyjemnymi, np. dla jednego dziecka zajęcia plastyczne wywołają pozytywne uczucia, ponieważ osiągnie sukces, a u innego dziecka ta sama sytuacja wywoła lęk i frustrację.

Uczucia są więc ważną częścią składową decyzji podjęcia czynności lub unikania ich, motywują nas do określonej działalności. Od pierwszych dni dziecko przeżywa wiele dodatnich i ujemnych emocji związanych z konkretną sytuacją w jakiej się znajduje. Reakcje emocjonalne dziecka są początkowo bardzo silne, niewspółmierne do przyczyn, które je wywołały. Szybko powstają i równie szybko gasną. Latwo zmieniają się - dziecko przechodzi z jednego stanu emocjonalnego w inny, często krańcowo różny - mówimy tu o labilności uczuć. W miarę dojrzewania uczucia stabilizują się i pogłębiają, a ich ekspresja staje się mniej gwałtowna i żywiołowa. Pod koniec okresu przedszkolnego dziecko potrafi rozpoznawać stany emocjonalne innych osób i dostosowywać do nich swoje zachowania. Mówimy, że dziecko jest zdolne do współbrzmienia uczuciowego, tj. do tzw. syntonii.

Obok różnych uczuć pozytywnych obserwujemy u przedszkolaka także przeżycia negatywne. Są to przede wszystkim strach i gniew. Te same przedmioty i sytuacje mogą wywołać u dziecka zamiast lęku gniew. Zaobserwowano, że wraz z wiekiem maleje liczba reakcji strachu, a wzrasta liczba reakcji gniewu. Dziecko bowiem wstydzi się okazywać strach, uczy się więc go tłumić. Gniew może być wywołany ograniczeniem swobody, napotkaną przeszkodą w działaniu, odebraniem przedmiotu itp. Dziecko, zwłaszcza pod koniec okresu przedszkolnego, może się też gniewać na siebie, za własną nieporadność, niezręczne zachowanie w towarzystwie osób znaczących dla niego.

W okresie przedszkolnym przeważają u dziecka uczucia o charakterze afektywnym. Afekty pojawiają się szybko i nagle, cechują się dużym natężeniem, przybierając postać gwałtownego wybuchu gniewu czy agresji. W takim momencie dziecko nie potrafi kontrolować przejawów emocji, ich duża intensywność powoduje, że dominują one nad procesami poznawczymi. Afekty powstają pod wpływem silnych i nagłych traumatyzujących przeżyć. Dziecko znajdujące się pod wpływem takich uczuć ma ograniczone zdolności do adekwatnej oceny sytuacji, co powoduje iż argumenty rzeczowe nie docierają do dziecka, nie są zatem hamulcem w silnym wyładowaniu emocjonalnym.

Słabe natężenie uczuć, cechujące się dłuższym okresem trwania, określamy jako "nastrój". Może się on utrzymywać przez wiele godzin czy dni. Wahania nastroju zależą od wpływów czynników zewnętrznych lub wewnętrznych. Przewaga bodźców mających znaczenie pozytywne sprzyja powstawaniu i utrzymywaniu się nastroju pogodnego. Powstawanie nastroju smutku jest wynikiem niemiłych zdarzeń w otoczeniu (gniew rodziców, niezadowolenie nauczycieli, konflikty z rówieśnikami), nieudanego własnego działania (brak sukcesu w podjetej czynności) lub nieprawidłowego stanu somatycznego. W porównaniu z bodźcami wywołującymi afekty, bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne powodujące określony nastrój są słabsze i mają relatywnie mniejsze znaczenie dla dziecka.

Prócz znaku oraz intensywności, emocje różnią się także pod względem treści. Obok wcześniej wymienionego strachu i gniewu, wyróżniamy jeszcze emocje lęku, złości, wstydu, zadowolenia, radości itp. Badacze uważają, że oprócz emocji uważanych jako podstawowe, istnieje całe mnóstwo emocji będących ich pochodnymi. W genezie powstawania różnych jakościowo emocji podkreśla się, że zależą one od rodzaju bodźców je wywołujących oraz od rodzju i jakości potrzeb. Zaspokojenie określonej potrzeby lub brak jej zaspokojenia wywołuje różniące się w treści emocje.

W okresie przedszkolnym rozwój dziecka przebiega w dwóch rodzajach środowisk - w rodzinie i w przedszkolu. W rodzinie głównie matka i ojciec dbają o zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka. W przedszkolu obok nowego dorosłego - nauczycielki, pojawia się liczna grupa rówieśników. Do podstawowych potrzeb, których zaspokojenie jest niezbędne aby dziecko mogło się prawidłowo fizycznie i psychicznie rozwijać, należą potrzeby fizjologiczne, potrzeby kontaktu emocjonalnego i potrzeby poznawcze. Wymienione tu potrzeby można ułożyć w pewnej kolejności ze względu na ich związek z prawidłowym rozwojem dziecka. Za niezbędne i konieczne warunki jego prawidłowego rozwoju uznać trzeba dwie potrzeby - fizjologiczną i kontaktu emocjonalnego. Prawidłowe ich zaspokojenie umożliwia prawidłowy rozwój fizyczny, emocjonalno - społeczny oraz umysłowy dziecka, a więc jednocześnie stanowi warunek prawidłowego rozwoju i kształtowania się różnych prawidłowych form zaspokajania potrzeby poznawczej i potrzeby sensu życia. Na podłożu tych prawidłowo zaspokajanych potrzeb będą się kształtowały inne potrzeby dziecka, a szczególnie w młodszym wieku szkolnym potrzeby związane ze społeczną sytuacją dziecka: potrzeba racjonalnego wyjaśniania świata, potrzeba przynależności do grupy oraz potrzeba pożytecznej pracy.

W zakresie potrzeby kontaktu emocjonalnego, dziecko przede wszystkim uczy się szukać kontaktu z drugą osobą oraz opanowuje różne sposoby nawiązywania go i podtrzymywania, przechodząc do tzw. syntonii czyli zdolności do emocjonalnego współdźwięczenia z drugim człowiekiem do tzw. empatii czyli zdolnosci do wczuwania się w stan emocjonalny drugiej osoby i rozumienie go, a także przyczyn których jest on skutkiem. Wiąże się to z rozwojem zdolności do rozpoznawania i uwzględniania we własnym działaniu punktu widzenia drugiej osoby, a więc ze zmniejszeniem się egocentryzmu u dziecka. Przy prawidłowym rozwoju tej potrzeby nawiązuje się dwustronny kontakt między dzieckiem, tzn. dziecko czuje się podmiotem zainteresowania drugiej osoby i jednocześnie współdźwięczy z nią emocjonalnie, a powoli staje się także coraz bardziej zdolne do rozumienia jej stanu emocjonalnego. Stopień zaspokojenia potrzeb emocjonalnych ma niezwykle istotne znaczenie dla wielu płaszczyzn kontaktów dziecka z otoczeniem, a w konsekwencji dla całego dalszego rozwoju.

Już w wieku przedszkolnym kształtują się zręby motywacji do działania, szczególnie w odniesieniu do nowych sytuacji. Albo będzie to głównie motywacja lękowa, obronna, skierowana na dążenie do uzyskania pozytywnej oceny siebie przez innych, na spełnianie oczekiwań innych ludzi w stosunku do siebie, albo też będzie to motywacja zadaniowa skierowana na dążenie do poznawania, badania, eksperymentowania, pokonywania trudności pojawiających się na drodze realizacji zadań. Inaczej mówiąc, albo u dziecka ukształtuje się generalna postawa wobec siebie i otoczenia typu obronnego albo też postawa "otwarta". W pierwszym przypadku, jeśli z powodu różnego typu obiektywnych trudności dziecko nie jest w stanie być w pełni aktywne poznawczo i nie dorównuje pod tym względem rówieśnikom, może to doprowadzić nie tylko do obniżenia poziomu jego procesów umysłowych, ale i do zaburzeń w sferze emocjonalno - uczuciowej. Mając poczucie mniejszej wartości może stać się ono niepewne siebie i swoich możliwości, reagować lękiem w sytuacjach, które odbiera jako zbyt trudne i przerastające jego możliwości. Emocje, jakie przeżywa wówczas, nie pobudzają dziecka do działania, do podejmowania prób pokonania trudności, występuje zjawisko unikania sytuacji, która jest źródłem przykrych uczuć. Jeśli natomiast z jakimś zjawiskiem, przedmiotem lub osobą łączą się uczucia przyjemne, to dziecko stara się do nich zbliżyć bądź je powtórzyć.

Emocje motywują więc do określonej aktywności. Wzbudzając w dziecku uczucie radości, satysfakcji z osiągnięć, możemy kształtować jego motywację w kierunku zgodnym z celami wychowawczymi. Rozpatrując związek istniejący między procesami motywacyjnymi a procesami emocjonalnymi można powiedzieć, że z jednej strony doznania emocjonalne motywują do podejmowania albo do unikania określonego działania, a z drugiej strony pobudzanie motywacji powoduje przeżycia emocjonalno - społeczne o charakterze pozytywnym.

Należy uświadomić sobie, że sfera emocjonalna jest niezwykle delikatna, wymaga ze strony rodziców jak i nauczycieli szczególnej troski. Rozwój emocjonalny dziecka zależy w znacznej mierze od atmosfery panującej w rodzinie jak i w przedszkolu. Życzliwa, serdeczna atmosfera umożliwia bowiem zaspokojenie wielu silnie przez dziecko odczuwanych potrzeb, a przede wszystkim potrzeby poczucia bezpieczeństwa, potrzeby miłości i przynależności oraz potrzeby akceptacji i uznania. Dlatego mając na względzie powyższe rozważania, nauczyciel powinien tak organizować działanie dzieci by nie przekraczć granicy możliwości rozwojowych a jednocześnie uodporniać, uczyć racjonalnego podejścia do niepowodzeń i trudności.

Przykłady działań sprzyjających wspomaganiu kompetencji emocjonalnych dzieci na poziomie przedszkola.

Odczuwanie satysfakcji z własnych osiągnięć.

"Medale sukcesu".

Nauczycielki z wszystkich grup ustalają, że dzieci którym w danym dniu się coś udało będą nosić "medale uśmiechniętego słoneczka". Medale te będą równe dla wszystkich grup z całego przedszkola, co sprawi że nie tylko dzieci z jednej grupy lecz z całego przedszkola będą wiedziały o sukcesie swojego kolegi.

Zysk edukacyjny:

Nawet dzieci bardzo nieśmiałe wątpiące w swoje możliwości zaczną odczuwać radość ze swoich sukcesów, staną się bardziej pewne siebie i wiary we własne siły, a przez to bardziej atrakcyjne jako partnerzy do wspólnej zabawy z innymi dziećmi.

Zabawy ćwiczące umiejętność wyrażania własnych i odczuwania cudzych stanów emocjonalnych, potrzeb, myśli.

Zabawa pt. "Zum".

Dzieci siedzą w kole. Osoba prowadząca pokazuje sposób powitania. Wyciągamy prawą rękę, kciuk skierowany do góry oznacza, Ze jest nam dziś bardzo wesoło, kciuk w bok, że nie wiemy jaki mamy nastrój, kciuk do dołu, że jest nam smutno. Każde dziecko zgodnie ze wskazówkami zegara wyciąga prawą rękę, kciukiem określa swój nastrój i wypowiada przy tym słowo "Zum" lub inne słowo np. "Hej". Powitanie to powtarzamy trzy razy w coraz większym tempie. Przeważnie smutny nastrój dzieci przy trzecim razie poprawia się.

Zabawa pt. "Krąg uczuć".

Grupa siada w kręgu. Jedna osoba wchodzi do środka i pokazuje mimicznie jakieś uczucie np. złość, radość, smutek itp. Wyolbrzymia to uczucie, prezentuje wszystkim w kręgu. Następnie wskazuje na jakieś dziecko z koła. Osoba ta wchodzi do środka koła i prezentuje uczucie przeciwne do pokazywanego przed chwilą, potem prezentuje jakieś inne i wskazuje na kolejną osobę z koła, która będzie powtarzała cały cykl. Zabawę powtarzamy, aż wszyscy wezmą w niej udział, chyba że któreś dziecko nie chce.

Zysk edukacyjny:

Dzieci uczą się rozpoznawać i nazywać różne stany emocjonalne, uczą się rozumieć co dzieje się z nimi gdy są pod władaniem określonego uczucia. Uczą się też szanować uczucia innych ludzi.

Zabawa pt. "Co należy do kogo".

Każde dziecko kładzie na stoliku kilka przedmiotów należących do niego, tak aby pozostali nie widzieli co kto kładzie (nauczycielka może zebrać przedmioty od dzieci do wspólnego worka). Następnie nauczycielka wysypuje przedmioty przedmioty na stolik i prosi o odgadnięcie, który przedmiot należy do kogo (dołącza także swoje przedmioty). Dzieci mają uzasadnić, dlaczego uważają że dany przedmiot należy np. do Kasi czy Pawła.

Zysk edukacyjny:

Dzieci uczą się poznawać inne osoby, ich potrzeby, uczą się dostrzegać różnice między ludźmi. Np. wiedzą że leżące na stole chusteczki należą do Małgosi, bo ona często płacze.

Zabawa pt. "Znajdź swojego partnera".

Wszyscy stają w kole. Osoba prowadząca wręcza każdemu kartkę, na której narysowane jest określone zwierzę (w starszych grupach nazwa zwierzęcia może być napisana, aby dziecko samodzielnie musiało odczytać nazwę). Wszyscy próbują naśladować głosy tych zwierząt i starają się, chodząc po sali, znaleźć drugą osobę, która wydaje odgłosy takie jak on (czyli takie samo zwierzę). Kiedy pary się dobiorą można dalej formować większe grupy np. ptaki i ssaki, zwierzęta domowe i leśne.

Zysk edukacyjny:

Zabawa ta integruje grupę, uczy współdziałania, podnosi również nastrój dzieci, włącza do działania dzieci nieśmiałe.

Zabawa pt. "Wycieczka".

Grupę dzielimy na kilkuosobowe zespoły, każdy zespół w krótkim - wyznaczonym czasie ma wspólnie z kolegami ustalić, dojść do porozumienia co zabiorą ze sobą (najpotrzebniejsze rzeczy) jadąc na wycieczkę. Przedmioty mogą być zgromadzone w koszu lub przedstawione na ilustracji.

Zysk edukacyjny:

Dzieci uczą się współdziałać z innymi, szanować uczucia pozostałych uczestników wycieczki, a także uczą się sztuki kompromisu.

Zabawa pt. "Ścieżka z przeszkodami".

Dzieci dobierają się parami. Jedno dziecko z pary ma zasłonięte oczy. Drugie dziecko prowadzi je między przeszkodami za pomocą słów. Dziecko z zasłoniętymi oczyma musi uważnie słuchać instrukcji kolegi, aby nie potknąć się o przeszkodę. Po pokonaniu trasy przez jedno dziecko następuje zmiana ról.

Zysk edukacyjny:

Zabawa ta ćwiczy umiejętność aktywnego słuchania, oraz skupienia i koncentracji uwagi, a także ufania innym.

Zabawa pt. Niedokończone zdania".

Dzieci siedzą w kole. Kolejno każdy uczestnik kończy zdanie:

Słabo robię.......lub: Jestem słaby w ...................

Wiem, że jestem dobry w.................................

Czuję się nieszczęśliwy, gdy............... ponieważ.......................

Gdy jest mi smutno to...........................

Gdy jestem znudzony to................................

Zysk edukacyjny:

Zabawa buduje pozytywny obraz dziecka. Pozwala spojrzeć na siebie jako na osobę, która nie wszystko umie, nie ze wszystkim sobie radzi, ale ma też swoje "mocne strony", coś co robi najlepiej, czym może się pochwalić przed innymi. Zabawa ta pomaga nauczycielowi poznać dzieci, oraz to w jaki sposób radzą sobie z niektórymi uczuciami.

Zabawa pt. "Jakim zwierzęciem chciałbym być i dlaczego"?

Przedstawienie w formie plastycznej lub poprzez pantomimę wybranego zwierzęcia. Wykorzystanie materiałów do działalności plastycznej (kredki, farby, tektura, pudła, skrawki materiałów, bibuła itp.) Po skończeniu pracy, przedstawieniu wybranego zwierzęcia, każde dziecko mówi, dlaczego właśnie chciało być takim zwierzęciem, a nie innym.

Zysk edukacyjny:

Zadanie to pozwala wszystkim dzieciom, a szczególnie tym nieśmiałym wyrazić własne emocje i pragnienia. Pozwala również nauczycielowi poznać swoich wychowanków.

Zadania budujące empatię, pozwalające spojrzeć na człowieka przez pryzmat tego kim jest, a nie tego jak wygląda lub co posiada.

Słuchanie opowiadania Małgorzaty Musierowicz pt."Kredki". Po wysłuchaniu opowiadania zadajemy dzieciom pytanie: "Którą postacią z opowiadania chciały by być i dlaczego"?

Dzieci próbują też określić, jak czuły się poszczególne postacie w przedstawionej sytuacji np. Jak czuł się Jarek niesłusznie posądzony o kradzież. Zachęcamy dzieci aby spróbowały przedstawić inscenizację tego opowiadania wcielając się w poszczególne postacie i naśladując ich stany emocjonalne.

Zysk edukacyjny:

Dzieci uczą się odczuwania empatii, nazywania stanów emocjonalnych jakie przeżywają bohaterowie opowiadania, a także identyfikacji z postaciami tam występującymi.

opracowała: mgr Krystyna Walkowiak

Bibliografia:

Daniel Goleman "Inteligencja emocjonalna" Media Rodzina of Poznań 1997r.

Anna Kozłowska "Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym" WSiP Warszawa 1984r.

Jan Konopnicki "Powodzenia i niepowodzenia szkolne" Państwowe Zakłady ydawnictw Szkolnych W-wa 1966r.

Anna Kozłowska "O trudnościach w wychowaniu dziecka" WSiP Warszawa 1991r.

Anna Brzezińska, Maria Burtowy "Psycho - pedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej" Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań 1985r.

Małgorzata Jachimska "Grupa bawi się i pracuje" Wrocławska Drukarnia Naukowa 1994r.

Wychowanie w Przedszkolu Nr 7-8 1986r. G. Sochaczewska "Rozwój uczuciowy u dzieci w wieku przedszkolnym"

Wychowanie w Przedszkole Nr 10 1997r. M. JAder "Jak rozmawiamy ze sobą"

Wychowanie w Przedszkolu Nr 1 1997r. M. Suchocka "Każdy może odnieść sukces"

Wychowanie w Przedszkole Nr 6 1995r. W. Kobielska, Z. Nowecka "Zrozumieć dziecko"

Wychowanie w Przedszkolu Nr 5 1997r. C. Schiff "Potrzeby dziecka a środowisko rodzinne"

Wychowanie w Przedszkolu Nr 2 1995r. K. L. Michałek "Humor i dowcip jako technika pracy w przedszkolu"

Praca zbiorowa pod redakcją D. Waloszek "Wychowanie Przedszkolne" Wydawnictwo ODN Zielona Góra 1986r.

Kliknij aby powiększyć